Wat is een scoliose?

Scoliose is een afwijkende kromming in de wervelkolom.
De wervelkolom maakt een zijwaartse bocht in de vorm van de letter S of (soms) de letter C. Daarbij zitten de wervels en de ribben bijna altijd zo gedraaid dat er op borsthoogte aan de rugzijde een bolling (bochel) van de ribben ontstaat.
Een enkele keer verdwijnt een scoliose vanzelf, maar meestal is hij blijvend. Een lichte verkromming van de wervelkolom komt veel voor, namelijk bij ongeveer 3% van de mensen. Ongeveer 0,3% van de bevolking heeft een ernstigere verkromming; de bocht is meer dan 10 graden. Pas dan spreekt men van scoliose. Slechts een klein deel van deze scoliosen verergert in de loop van de tijd.

De orthopeed berekent de kromming of krommingen van de wervelkolom volgens de methode Cobb. Bij deze methode wordt de hoek tussen de meest gekantelde bovenste en onderste wervel van de kromming, de scoliosehoek, gemeten. Op jonge leeftijd geeft een scoliose meestal geen klachten, maar een behandeling kan toch nodig zijn om klachten op latere leeftijd te voorkomen. Zo’n behandeling is vaak behoorlijk ingrijpend. Bij pubers kan een scoliose problemen geven omdat het uiterlijk afwijkt van andere pubers. Een bochel, scheve schouders of het dragen van een korset (brace) wegen juist op die leeftijd vaak zwaar.

Een enkele keer wordt een scoliose zo ernstig dat de longen in de verdrukking komen en ademhalingsproblemen ontstaan. Het is opvallend dat meisjes beduidend vaker een scoliose ontwikkelen dan jongens. Waarom dat zo is, is niet bekend. Soms is een scoliose al bij de geboorte aanwezig, maar meestal ontstaat de verdraaiing tijdens de groei.

Verschijnselen Scoliose

Uiterlijke kenmerken van een scoliose. Bij kinderen is een scoliose meestal duidelijk te zien in de lichaamshouding:

de ene schouder is hoger dan de andere;
als het kind vooroverbuigt ziet u een bolling aan één kant van de rug;
het ene been is korter dan het andere (u merkt dat als één schoen sneller afslijt);
het hoofd van uw kind staat vaker scheef dan rechtop;
de heupen zijn scheef.

vermoedt dat uw kind een scoliose heeft, kunt u het beste naar de huisarts gaan. Die kan beoordelen hoe ernstig de kromming is en hij kan uw kind eventueel doorverwijzen naar een orthopeed

Hoe ontstaat scoliose?

Hoe een scoliose ontstaat is meestal onbekend. In dat geval heet de scoliose ‘idiopathisch’. Bij slechts twintig procent van de mensen met scoliose is de oorzaak van de wervelkromming wel bekend. De kromming kan het gevolg zijn van:

aangeboren wervelafwijkingen;
aandoeningen aan spieren en zenuwen, aan bindweefsel, aan het skelet, aan de huid en het zenuwstelsel (zoals neurofibromatosis);
een stofwisselingsziekte;
een dwarslaesie;
bestraling op jonge leeftijd;
spasticiteit;
ongelijke beenlengte;
ouderdom.

Bepaalde vormen van scoliose zijn erfelijk. Ook de idiopathische vorm. Dus als meer mensen uit uw familie een scoliose hebben, heeft uw kind een verhoogde kans om ook een scoliose te ontwikkelen.

Hoe wordt scoliose vastgesteld?

Het is belangrijk om een scoliose zo vroeg mogelijk te ontdekken. Op jonge leeftijd (tijdens de groei) is het makkelijker om de kromming van de scoliose te verhelpen of om te voorkomen dat de scoliose verergert. Op latere leeftijd is een scoliose moeilijker te behandelen.
Een scoliose bij kinderen komt vaak aan het licht bij het onderzoek van een schoolarts. De arts vraagt een kind om langzaam voorover te buigen, met gestrekte knieën. Bij het bukken zijn de typische draaiing van de wervelkolom, de zijdelingse kromming en een ribbenbochel zichtbaar (meestal rechts op het lichaam).
Bij volwassenen werkt zo’n buktest niet omdat de scoliose bij hen meestal onder in de rug zit. Bij het buigen wordt de kromming dan niet zichtbaar.

Als de arts denkt dat u een scoliose hebt, zal hij u doorsturen naar een arts die is gespecialiseerd in botten, gewrichten, spieren en pezen. Deze arts, een orthopeed, kan op een röntgenfoto zien of u een scoliose hebt en hoe erg de kromming is. Als de hoek van uw scoliose erg groot is, moet u regelmatig op controle.

Behandeling van een scoliose

Niet iedereen met een scoliose hoeft behandeld te worden. Wel of niet behandelen hangt bij jongeren af van de ernst van de verkromming en of het ernaar uitziet dat de kromming erger wordt.

Scoliose van minder dan 20 graden
Bij lichte vormen van scoliose bestaat de behandeling uit regelmatige controles om te zien hoe de scoliose zich ontwikkelt. Iemand met een lichte scoliose krijgt bovendien vaak oefentherapie om de lichaamshouding te verbeteren en de spieren van de rug te leren aanspannen. Deze behandeling moet voorkomen dat de scheefgroei verergert.

Scoliose tussen de 20 en 40 graden
Een jongere met een scoliose van meer dan 20 graden krijgt waarschijnlijk een bracebehandeling. Een brace is een korset van kunststof, soms met een metalen beugel eraan. De brace geeft tegenkracht aan de verkromming in de ruggengraat. Zolang de jongere groeit kunnen verkromming en draaiing verergeren. Daarom moet een brace gedragen worden tot de jongere is uitgegroeid. Is de kromming minder ernstig, dan is het soms genoeg om de brace alleen ‘s nachts, wanneer de meeste groei plaatsvindt, te dragen. Bij een ernstige scoliose moet het korset ook overdag aan.
Bij een volwassene geeft een korset vooral ondersteuning en verlicht eventuele pijn. De scoliose kan na de groei niet meer gecorrigeerd worden met een brace.

Scoliose vanaf 40 graden
Als het ernaar uitziet dat een scoliose van meer dan 40 graden verder toe zal nemen, kan een operatie uitkomst bieden. Tijdens de ingreep duwt de chirurg de wervelkolom voorzichtig in de juiste positie. Met metalen staven en schroeven zet hij de gecorrigeerde stand vast.
Het beste moment voor een operatie is aan het einde van de groeiperiode, zo rond veertien/vijftien jaar. Operaties op latere leeftijd zijn ook mogelijk, maar de risico’s zijn dan groter en bovendien is het resultaat vaak minder goed. Sommige scoliosepatiënten hebben meerdere operaties nodig.
Kinderen met een ernstige scoliose die nog niet geopereerd kunnen worden, krijgen soms een correctiegips. Ook na een operatie wordt soms tijdelijk een gipsverband aangelegd.